Có thể nói, lần đầu tiên cụm từ “công hữu vô chủ” được đề cập công khai trong dư luận là qua một bài viết trên báo Lao động vào những năm đầu của thập niên 90 thế kỷ trước.

Vào thời kỳ ấy tình trạng sử dụng công sản và đất đai chỉ mới bộc lộ một vài bất hợp lý do nền kinh tế thị trường ở nước ta chưa có những mũi đột phá vào lĩnh vực đất đai.

Những năm sau đó, cụm từ này thỉnh thoảng được nhắc đến trong một số cuộc hội thảo để minh họa cho tình hình cấp phát đất đai bất hợp lý.

Đó cũng là thời kỳ mà công hữu vô chủ được nhìn dưới góc độ rộng hơn, biểu hiện qua việc lợi dụng các chủ trương đúng đắn của Nhà nước như hóa giá nhà hay cổ phần hóa doanh nghiệp để trục lợi, biến tài sản chung thành sở hữu riêng, gây thiệt hại lớn cho ngân sách quốc gia và làm giàu cho những kẻ cơ hội.

Hồi năm ngoái, trên báo điện tử VietnamNet có một bài viết đề cập đến tình trạng công hữu vô chủ đang biểu hiện qua việc phân đất cho các dự án hay đấu thầu những khu đất vàng ở các đô thị, chuyển đất đai vốn là sở hữu toàn dân về cho các nhóm lợi ích hiểu theo nghĩa tiêu cực.

Mới đây, tại buổi hội thảo góp ý “Hoàn thiện báo cáo rà soát Luật đất đai” do Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức ngày 21/9/2011, rất nhiều ý kiến của tổ soạn thảo và các chuyên gia đã bày tỏ bức xúc bởi những quy chế thiếu thực tế của Luật đất đai 2003, trong đó vấn đề sở hữu đất đai được nói đến nhiều nhất dưới cả hai góc độ pháp lý và thực tiễn.

Đại diện cho nhóm nghiên cứu báo cáo này, Tiến sĩ Trần Quang Huy (Đại học Luật Hà Nội) cho rằng “sở hữu toàn dân về đất đai” theo như quy định trong Hiến pháp 1992 là một khái niệm hết sức trừu tượng, bởi trên thực tế, không có chủ thể thực nào gọi là toàn dân cả. Nếu mổ xẻ ra thì “toàn dân” chính là “vô chủ”.

Không những thế, do tình trạng “vô chủ” được hỗ trợ bởi quyền lực từ chính quyền, cơ quan quản lý nên đã góp phần giúp các nhóm tư nhân lạm dụng quỹ đất, trục lợi hơn là vì lợi ích của toàn dân.

Khi phân tích về các khái niệm, luật sư Trương Thanh Đức nhấn mạnh “sở hữu toàn dân” quy định trong Hiến pháp 1992 là mơ hồ, nên Bộ luật Dân sự sau đó đã đổi thành “sở hữu nhà nước”. Tuy nhiên, “nhà nước” hay “toàn dân” chỉ là cách nói, còn về bản chất thì cũng không khác nhau.